I. Khái niệm pháp luật

- Pháp luật là hệ thống các quy tắc ứng xử do nhà nước ban hành và đảm bảo thực hiện, có tính bắt buộc và được bảo vệ bởi quyền lực nhà nước.

- Pháp luật điều chỉnh các mối quan hệ xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức, đồng thời duy trì trật tự, an toàn xã hội.

Ví dụ: Luật Giáo dục quy định mọi người có quyền và nghĩa vụ học tập.

Luật Giáo dục năm 2019

Điều 83. Quyền của người học

1. Được giáo dục, học tập để phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng của bản thân.

2. Được tôn trọng; bình đẳng về cơ hội giáo dục và học tập; được phát triển tài năng, năng khiếu, sáng tạo, phát minh; được cung cấp đầy đủ thông tin về việc học tập, rèn luyện của mình.

3. Được học vượt lớp, học rút ngắn thời gian thực hiện chương trình, học ở độ tuổi cao hơn tuổi quy định, học kéo dài thời gian, học lưu ban, được tạo điều kiện để học các chương trình giáo dục theo quy định của pháp luật.

II. Đặc điểm của pháp luật

- Tính quy phạm phổ biến của pháp luật:

+ Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự chung, áp dụng rộng rãi và có tính chất bắt buộc đối với tất cả các cá nhân và tổ chức trong xã hội.

+ Mọi người, dù ở bất kỳ địa phương hay trong hoàn cảnh nào, đều phải tuân thủ các quy định của pháp luật.

+ Điều này đảm bảo rằng pháp luật có thể được áp dụng đồng bộ và thống nhất trong mọi tình huống, không phân biệt người dân ở khu vực nào, tầng lớp nào.

Ví dụ: Pháp luật quy định về an toàn lao động, yêu cầu tất cả các công ty, xí nghiệp, dù là ở thành phố hay nông thôn, đều phải đảm bảo các điều kiện làm việc an toàn cho công nhân, bao gồm việc trang bị bảo hộ lao động.

- Tính quyền lực, bắt buộc chung của pháp luật:

+ Pháp luật có tính quyền lực và tính bắt buộc đối với mọi cá nhân, tổ chức.

+ Các quy tắc pháp lý không chỉ là hướng dẫn hành vi mà còn được bảo vệ bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

+ Pháp luật có khả năng cưỡng chế, nghĩa là nếu ai đó vi phạm các quy định pháp luật, cơ quan nhà nước sẽ áp dụng các biện pháp xử lý hành chính, hình sự hoặc dân sự phù hợp.

Ví dụ: Pháp luật quy định mọi cá nhân khi tham gia giao thông phải đội mũ bảo hiểm khi lái xe máy. Nếu không thực hiện, sẽ bị phạt tiền, bất kể là người lái xe ở đâu trong phạm vi cả nước.

Người tham gia giao thông phải đội mũ bảo hiểm

- Tính xác định chặt chẽ về hình thức của pháp luật:

+ Pháp luật phải được thể hiện dưới dạng các văn bản quy phạm pháp luật chính thức và rõ ràng.

+ Những văn bản này phải do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành và phải tuân thủ các trình tự, thủ tục nhất định.

+ Ngôn ngữ trong các văn bản pháp luật phải rõ ràng, chính xác, không gây nhầm lẫn và có thể áp dụng dễ dàng trong thực tiễn.

Ví dụ: Luật Hôn nhân và Gia đình quy định chi tiết về quyền lợi, nghĩa vụ của các bên trong hôn nhân, ly hôn, chia tài sản. Các quy định này phải được viết rõ ràng trong các văn bản pháp luật, như Bộ luật Dân sự hoặc Luật Hôn nhân và Gia đình.

III. Vai trò của pháp luật

- Bảo vệ quyền lợi của công dân: Pháp luật bảo vệ các quyền và tự do của công dân, giúp mọi người sống và làm việc trong một môi trường công bằng và an toàn.

Ví dụ: Khi một công dân bị xâm phạm quyền lợi như bị chiếm đoạt tài sản mà không có sự đồng ý, pháp luật sẽ can thiệp để bảo vệ quyền sở hữu tài sản của họ, thông qua việc khởi kiện hoặc tố cáo hành vi vi phạm.

Xét xử sơ thẩm bị cáo Lê Đình Hoàn về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản

- Duy trì trật tự xã hội: Pháp luật đảm bảo các hoạt động trong xã hội diễn ra theo trật tự, từ đó giúp duy trì sự ổn định và phát triển.

Ví dụ: Quy định về giao thông giúp giảm thiểu tai nạn và đảm bảo an toàn cho tất cả mọi người khi tham gia giao thông.

- Quản lý và điều chỉnh các mối quan hệ xã hội: Pháp luật quy định những hành vi được phép và không được phép, giúp điều chỉnh các mối quan hệ giữa các cá nhân, tổ chức, và nhà nước.

Ví dụ: Quy định về hợp đồng lao động giúp bảo vệ quyền lợi của người lao động và người sử dụng lao động.

- Đảm bảo công lý và công bằng xã hội: Pháp luật giúp giải quyết các tranh chấp, khiếu nại giữa các bên, từ đó giúp tạo ra một môi trường công lý và công bằng.

- Ví dụ: Hệ thống tòa án giải quyết các vụ kiện về tài sản, quyền lợi cá nhân, bảo vệ công lý cho mọi người.

- Thúc đẩy sự phát triển kinh tế: Pháp luật tạo ra một môi trường ổn định, minh bạch, thu hút đầu tư và phát triển kinh tế, từ đó nâng cao mức sống của nhân dân.

Ví dụ: Các quy định về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ giúp doanh nghiệp phát triển sản phẩm sáng tạo mà không lo bị sao chép.