Bài 28. Vai trò, đặc điểm, cơ cấu ngành công nghiệp và các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố ngành dịch vụ SVIP

1. Vai trò, đặc điểm và cơ cấu ngành công nghiệp

a. Vai trò

- Công nghiệp là ngành chủ đạo trong nền kinh tế, ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống xã hội.

- Công nghiệp cung cấp tư liệu sản xuất, thúc đẩy tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế.

- Công nghiệp cung cấp hàng tiêu dùng phong phú, nguồn hàng xuất khẩu, tạo việc làm và tăng thu nhập cho dân cư.

- Công nghiệp giúp khai thác hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, thay đổi không gian kinh tế và phát triển vùng kinh tế.

Hình 1: Các sản phẩm của công nghiệp

b. Đặc điểm

- Công nghiệp gắn liền với sử dụng máy móc và công nghệ.

- Công nghiệp có mức độ tập trung, chuyên môn hóa và hợp tác cao.

- Công nghiệp tiêu thụ nhiều nguyên liệu, gây ra phát thải lớn.

- Công nghiệp có tính linh động cao về phân bố không gian.

- Công nghiệp hiện đại liên quan đến tự động hóa, công nghệ cao và nghiên cứu phát triển.

Hình 2: Công nghiệp phát thải ra môi trường

c. Cơ cấu

- Cơ cấu ngành công nghiệp gồm các ngành, nhóm ngành và mối quan hệ giữa chúng.

- Chia thành hai nhóm chính:

+ Công nghiệp khai thác: Khai thác tài nguyên thiên nhiên (khoáng sản, nước, sinh vật…) làm nguyên liệu cho công nghiệp chế biến.

+ Công nghiệp chế biến: Chế biến vật chất tự nhiên và nhân tạo thành sản phẩm phục vụ sản xuất và tiêu dùng.

2. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố công nghiệp 

a. Nhân tố bên trong

- Vị trí địa lí: Quyết định sự phân bố cơ sở sản xuất và khả năng tiếp cận các yếu tố bên ngoài như vốn, công nghệ, thị trường,...

- Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên: Chi phối cơ cấu và phân bố sản xuất công nghiệp.

- Điều kiện kinh tế - xã hội:

+ Dân cư và lao động đảm bảo nguồn nhân lực và thị trường tiêu thụ.

+ Trình độ khoa học - công nghệ thúc đẩy công nghiệp phát triển nhanh, bền vững và thay đổi phân bố.

+ Nguồn vốn và thị trường giúp thay đổi cơ cấu và phân bố công nghiệp.

+ Chính sách phát triển công nghiệp định hướng, tốc độ và tổ chức lãnh thổ ngành công nghiệp.

b. Nhân tố bên ngoài

Vốn đầu tư, nguồn nhân lực, khoa học công nghệ, thị trường tạo sức mạnh và điều kiện phát triển cho các ngành công nghiệp, đặc biệt trong giai đoạn phát triển ban đầu.

Hình 3: Áp dụng khoa học kỹ thuật vào công nghiệp