Bài 39. Môi trường và tài nguyên thiên nhiên SVIP

1. Môi trường

a. Khái niệm và đặc điểm

- Khái niệm: 

Môi trường gồm các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo, có quan hệ mật thiết, ảnh hưởng đến đời sống, kinh tế, xã hội và sự phát triển của con người và tự nhiên.

- Đặc điểm:

+ Môi trường sống của con người là một tập hợp đa dạng các điều kiện ngoại cảnh, có ảnh hưởng đến sự sinh tồn và tiến bộ của xã hội loài người.

+ Môi trường sống của con người gồm các điều kiện bên ngoài ảnh hưởng đến đời sống và sự phát triển, bao gồm môi trường tự nhiên, xã hội và nhân tạo.

Hình 1: Môi trường tự nhiên

+ Môi trường có mối quan hệ mật thiết và tác động qua lại với con người.

Hình 2: Môi trường xã hội

b. Vai trò của môi trường

- Môi trường là không gian sống của con người, cung cấp các yếu tố thiết yếu như bức xạ mặt trời, đất, nước, không khí.

- Môi trường cung cấp tài nguyên cho sản xuất và đời sống con người như đất, nước, khoáng sản.

- Môi trường chứa đựng chất thải do con người tạo ra từ hoạt động sản xuất và tiêu dùng.

- Môi trường lưu giữ và cung cấp thông tin.

2. Tài nguyên thiên nhiên

a. Khái niệm và đặc điểm

- Khái niệm: Tài nguyên thiên nhiên là toàn bộ giá trị vật chất có trong tự nhiên mà con người có thể khai thác, chế biến, sử dụng để phục vụ cuộc sống.

- Đặc điểm:

+ Tài nguyên thiên nhiên phân bố không đồng đều.

+ Tài nguyên thiên nhiên rất đa dạng và có nhiều cách phân loại.

+ Phân loại phổ biến hiện nay là dựa vào khả năng tái sinh so với tốc độ tiêu thụ:

• Tài nguyên thiên nhiên vô hạn: Tự tái tạo liên tục mà không phụ thuộc vào con người, như mặt trời, gió, thủy triều.

Hình 3: Năng lượng Mặt Trời - Tài nguyên tái tạo

• Tài nguyên thiên nhiên hữu hạn: Tài nguyên có thể tái tạo, duy trì hoặc bổ sung nếu sử dụng hợp lý, như nước, đất.
• Tài nguyên thiên nhiên không thể tái tạo: Tài nguyên bị tiêu thụ nhanh hơn tốc độ tái tạo, như than, dầu mỏ.

Hình 4: Dầu mỏ - Tài nguyên không tái tạo

b. Vai trò của tài nguyên thiên nhiên

- Là nguồn lực quan trọng cho sản xuất, đặc biệt trong ngành khai thác, chế biến và cung cấp nguyên liệu cho các ngành kinh tế khác.

- Là cơ sở để tích lũy vốn và phát triển ổn định:

+ Sự giàu có tài nguyên giúp quốc gia giảm lệ thuộc vào nước ngoài, tạo cơ hội phát triển kinh tế ổn định.

+ Việc tích lũy vốn đòi hỏi thời gian dài, nhưng nhờ tài nguyên phong phú, quá trình này có thể rút ngắn qua việc khai thác sản phẩm thô

- Khoa học - kỹ thuật thay đổi giá trị tài nguyên, một số tài nguyên quý hiếm do khai thác quá mức, trong khi những tài nguyên trước đây có giá trị cao giờ lại trở nên phổ biến và có giá trị thấp.

Hình 5: Rừng A-ma-dôn - Lá phổi xanh của thế giới