Lý thuyết Bài 16. Việt Nam nửa sau thế kỉ XIX (P2) SVIP

II. Những đề nghị cải cách của quan lại, sĩ phu yêu nước

1. Bối cảnh lịch sử

- Cuối thế kỷ XIX, triều Nguyễn rơi vào tình trạng khủng hoảng nghiêm trọng. Đất nước suy yếu, phải đối mặt với sự xâm lược của thực dân Pháp.

- Một số quan lại, sĩ phu thức thời đã mạnh dạn đưa ra các đề nghị cải cách để cứu vãn tình thế.

Hình 1. Hà Nội cuối thế kỷ XIX

2. Những đề nghị cải cách của quan lại, sĩ phu yêu nước

a. Nguyễn Trường Tộ (1863 - 1871):

- Ông gửi lên triều đình 58 bản điều trần, đề nghị cải cách toàn diện, bao gồm:

+ Chấn chỉnh bộ máy quan lại.

+ Phát triển nông nghiệp, công nghiệp, thương nghiệp và tài chính.

+ Chỉnh đốn võ bị để củng cố quốc phòng.

+ Mở rộng ngoại giao và cải tổ giáo dục.

Hình 2. Nguyễn Trường Tộ (1830-1871)

b. Trần Đình Túc, Nguyễn Huy Tế và Đinh Văn Điền (1868):

- Đề nghị mở cảng Trà Lí (Nam Định), thúc đẩy khai khẩn đất hoang, khai mỏ, mở rộng thương nghiệp, và củng cố quốc phòng.

Hình 3. Trần Đình Túc (1818-1899)

c. Viện thương bạc (1872):

- Đề nghị mở ba cảng biển ở miền Bắc và miền Trung, nhằm đẩy mạnh giao thương với các nước ngoài.

d. Nguyễn Lộ Trạch (1877 và 1882):

- Gửi hai bản điều trần có tên “Thời vụ sách” lên vua Tự Đức, phân tích rõ các phương lược: Hoà - Thủ - Chiến.

- Đề nghị chấn hưng dân khí, khai thông dân trí, và bảo vệ đất nước.

Hình 4. Phần mộ Nguyễn Lộ Trạch tại làng Kế Môn - Điền Môn - Phong Điền - Thừa Thiên Huế

3. Kết quả và ý nghĩa

a. Kết quả: Hầu hết các đề nghị cải cách không được triều đình thực hiện hoặc chỉ thực hiện một cách nửa vời, thiếu hệ thống. Đến cuối thế kỷ XIX, tất cả những đề nghị cải cách đều thất bại.

b. Ý nghĩa:

- Phản ánh sự thức thời của một bộ phận người Việt, nhận thức được tình hình đất nước và mong muốn cải cách để đổi mới.

- Mở đường cho các phong trào Duy tân và làm dấy lên những chuyển biến quan trọng trong tư tưởng, văn hoá và xã hội Việt Nam vào đầu thế kỷ XX.