Lý thuyết Bài 18. Nhà Hồ và cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược (1400-1407) SVIP

1. Sự thành lập nhà Hồ

- Bối cảnh lịch sử:

+ Vào nửa sau thế kỷ XIV, nhà Trần suy yếu vì khủng hoảng và thiếu quan tâm phát triển kinh tế.

+ Tình trạng mất mùa, đói kém xảy ra thường xuyên, dẫn đến các cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra khắp nơi.

- Sự kiện chuyển kinh đô:

+ Năm 1397, Hồ Quý Ly ép vua Trần chuyển kinh đô về Tây Đô (Thanh Hóa) nhằm củng cố quyền lực.

- Sự thành lập nhà Hồ:

+ Năm 1400, Hồ Quý Ly phế truất vua Trần Thiếu Đế, tự lên ngôi và lập ra nhà Hồ, đổi quốc hiệu thành Đại Ngu.

Hình 1. Thành Nhà Hồ (Thanh Hóa)

2. Cải cách của Hồ Quý Ly

- Chính trị:

+ Cải tổ bộ máy chính quyền, đổi tên các đơn vị hành chính.

+ Tăng cường kiểm tra giám sát quan lại, hạn chế quyền lực của quý tộc Trần.

- Kinh tế:

+ Phát hành tiền giấy thay thế tiền đồng, giúp cải cách nền kinh tế.

+ Ban hành chính sách "hạn điền", giới hạn diện tích đất đai mà mỗi người có thể sở hữu.

+ Quy định lại các loại thuế như thuế ruộng, thuế đinh và thống nhất các đơn vị đo lường.

- Xã hội:

+ Ban hành chính sách "hạn nô", giảm bớt tình trạng nô lệ và kiểm soát hộ tịch chặt chẽ hơn.

- Văn hoá, giáo dục:

+ Đề cao Nho giáo, hạn chế ảnh hưởng của Phật giáo và Đạo giáo.

+ Cải cách chế độ học tập và khoa cử, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và tuyển chọn nhân tài.

- Quốc phòng:

+ Củng cố quốc phòng với các công trình như xây thành Tây Đô, thành Đa Bang.

+ Chế tạo súng thần cơ, đóng thuyền chiến để bảo vệ đất nước.

Hình 2. Súng thần cơ thời Hồ

- Tác động tích cực của cải cách Hồ Quý Ly:

+ Đưa đất nước thoát khỏi tình trạng khủng hoảng.

+ Quyền lực của chính quyền trung ương được củng cố.

+ Thế lực của quý tộc Trần bị thu hẹp, tình trạng bất bình đẳng trong xã hội giảm bớt.

+ Tăng nguồn thu nhập của nhà nước, góp phần hạn chế tập trung ruộng đất của giai cấp quý tộc, địa chủ.

+ Những cải cách về văn hóa, giáo dục có nhiều tiến bộ.

- Hạn chế của cuộc cải cách của Hồ Quý Ly:

+ Một số chính sách chưa triệt để: gia nô, nô tỳ chưa được giải phóng thân phận, chưa phù hợp với tình hình thực tế của đất nước.

+ Gây bất mãn cho một bộ phận xã hội. Ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng đoàn kết toàn dân của nhà Hồ.

3. Cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược

- Diễn biến cuộc kháng chiến:

+ Tháng 11 năm 1406: Nhà Minh huy động 20 vạn quân và dân phu xâm lược Đại Ngu dưới sự chỉ huy của Trương Phụ và Mộc Thạnh.

+ Rút lui và cố thủ: Quân nhà Hồ phải rút lui từ Lạng Sơn về bờ nam sông Nhị và cố thủ tại thành Đa Bang (Ba Vì, Hà Nội).

+ Tháng 1 năm 1407: Quân Minh chiếm các thành Đa Bang, Đông Đô.

+ Tháng 4 năm 1407: Quân Minh tấn công Tây Đô, Hồ Quý Ly chạy vào Hà Tĩnh và bị bắt vào tháng 6 năm 1407.

Hình 3. Giặc Minh kéo vào xâm lược nước ta (tranh vẽ)

- Nguyên nhân thất bại:

+ Do nhà Hồ không có đường lối kháng chiến đúng đắn, chủ yếu dựa vào thành lũy, nặng về phòng ngự, bị động và rút lui cố thủ.

+ Không nhận được sự ủng hộ rộng rãi của nhân dân, không tập hợp được đông đảo lực lượng tham gia kháng chiến.