Lý thuyết Bài 18. Vùng Đông Nam Bộ (phần 1) SVIP

I. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI LÃNH THỔ

- Diện tích: hơn 23 nghìn km² (7,1% diện tích cả nước).

- Bao gồm: Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Bình Phước, Đồng Nai, Tây Ninh, Bà Rịa - Vũng Tàu.

- Tiếp giáp:

+ Giáp với các vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Tây Nguyên, Duyên hải Nam Trung Bộ.

+ Giáp với nước láng giềng Cam-pu-chia.

+ Giáp với Biển Đông ở phía đông nam, có vùng biển rộng với một số đảo, quần đảo, có quần đảo Côn Sơn có diện tích lớn nhất vùng.

Quần đảo Côn Sơn

- Nằm trong Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, là cầu nối giữa Đồng bằng sông Cửu Long với Tây Nguyên và Duyên hải Nam Trung Bộ.

- Thành phố Hồ Chí Minh là một trong những trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước. 

- Hệ thống giao thông vận tải của vùng phát triển với đủ các loại hình ⇒ kết nối với các vùng trong cả nước và quốc tế.

II. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

1. Thế mạnh

a. Địa hình và đất:

- Địa hình tương đối bằng phẳng ⇒ thuận lợi xây dựng các cơ sở công nghiệp, giao thông vận tải, đô thị.

- Đất badan và đất xám phù sa cổ ⇒ thuận lợi trồng cây công nghiệp lâu năm quy mô lớn.

- Đất phù sa ở ven sông ⇒ thích hợp trồng cây lương thực, thực phẩm.

b. Khí hậu:

- Có tính chất cận xích đạo, nhiệt độ cao, lượng mưa lớn.

- Phân thành hai mùa mưa - khô rõ rệt.

⇒ Thuận lợi cho các hoạt động kinh tế diễn ra quanh năm.

c. Nguồn nước: 

- Một số sông, hồ lớn (sông Đồng Nai, sông Bé, hồ Dầu Tiếng, hồ Trị An,...) ⇒ cung cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt của người dân.

- Nguồn nước khoáng ở Bà Rịa - Vũng Tàu ⇒ phát triển du lịch.

d. Sinh vật:

- Các vườn quốc gia: Cát Tiên, Lò Gò - Xa Mát, Bù Gia Mập,...

- Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cần Giờ,... 

⇒ Bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển du lịch.

Đảo khỉ - Khu dự trữ sinh quyển Cần Giờ

e. Khoáng sản:

- Cao lanh ở Bình Dương, Tây Ninh ⇒ nguyên liệu sản xuất gốm sứ.

- Đá a-xit ở Tây Ninh, Bình Phước ⇒ nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng.

f. Biển đảo: 

- Vùng biển rộng, giàu tài nguyên ⇒ phát triển tổng hợp kinh tế biển.

- Tài nguyên sinh vật phong phú, nằm trong ngư trường Ninh Thuận - Bình Thuận - Bà Rịa - Vũng Tàu ⇒ phát triển ngành thủy sản.

- Nhiều bãi tắm đẹp ở Bà Rịa - Vũng Tàu và trên các đảo ⇒ phát triển du lịch biển.

- Tài nguyên dầu khí phong phú với địa thế ven biển thuận lợi xây dựng các cảng nước sâu ⇒ phát triển khai thác khoáng sản biển và giao thông vận tải biển.

2. Hạn chế

- Mùa khô kéo dài (từ 4-5 tháng) ⇒ tình trạng thiếu nước cho sản xuất và sinh hoạt.

- Ít khoáng sản trên đất liền.

- Ảnh hưởng của một số thiên tai: Triều cường, xâm nhập mặn,...

Triều cường ở Đông Nam Bộ

III. DÂN CƯ VÀ ĐÔ THỊ HOÁ

1. Dân cư

- Quy mô và gia tăng dân số:

+ Quy mô dân số lớn, khoảng 18,3 triệu người (18,6 % dân số cả nước).

+ Quy mô dân số tăng nhanh do có sức hút lượng lớn người nhập cư.

- Cơ cấu dân số: Trẻ ⇒ nguồn lực quan trọng cho phát triển kinh tế của vùng.

- Thành phần dân tộc: Có nhiều dân tộc cùng chung sống (Kinh, Hoa, Khơ-me, Xtiêng, Cơ-ho, Chăm,...).

Phố người Hoa ở Thành phố Hồ Chí Minh

- Phân bố dân cư:

+ Mật độ dân số là 778 người/km² (gấp 2,6 lần cả nước).

+ Dân cư sống ở thành thị nhiều hơn nông thôn (tỉ lệ dân thành thị đạt 66,4%).

2. Đô thị hóa

- Lịch sử đô thị hoá:

+ Bắt đầu hình thành đô thị cách đây hơn 300 năm.

Uỷ ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh thời Pháp thuộc

+ Diễn ra nhanh chóng từ công cuộc Đổi mới (nhờ vào sự phát triển của công nghiệp và hiện đại hóa).

- Đặc điểm:

+ Từ năm 2005 đến năm 2021, số lượng đô thị ở Đồng Nam Bộ đã tăng từ 8 lên 19, bao gồm các thành phố và thị xã.

+ Quy mô của các đô thị này cũng ngày càng mở rộng.

+ Dân cư ở Đồng Nam Bộ đang ngày càng tập trung vào các đô thị.

+ Số dân và tỉ lệ dân thành thị cao nhất trong cả nước.

- Ảnh hưởng: Thay đổi lối sống của dân cư thành thị và ảnh hưởng đến cả dân cư vùng nông thôn của Đồng Nam Bộ.

- Xu hướng đô thị hóa: Hình thành hệ thống đô thị thông minh và hiện đại, các đô thị vệ tinh, vùng đô thị,...

Thành phố Hồ Chí Minh - đô thị hiện đại bậc nhất nước ta