Lý thuyết Bài 20. Việt Nam thời Lê Sơ (1428-1527) SVIP

1. Sự thành lập Vương triều Lê sơ

- Tháng 4 năm 1428, sau chiến thắng của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi lên ngôi Hoàng đế, khôi phục quốc hiệu Đại Việt và chọn Đông Kinh (Thăng Long ngày nay) làm kinh đô.

- Bộ máy chính quyền được xây dựng hoàn thiện. Nhà vua phong chức tước cho các công thần và cấp ruộng đất cho họ.

Hình 1. Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội)

2. Tình hình chính trị

a. Tổ chức bộ máy nhà nước

- Thời Lê sơ, từ Lê Thái Tổ đến Lê Thánh Tông, bộ máy chính quyền được tổ chức chặt chẽ. Vua nắm quyền lực tối cao.

- Cả nước được chia thành 13 đạo thừa tuyên, dưới đó là các phủ, huyện, châu và xã.

b. Quân đội

- Chính sách "ngụ binh ư nông" được thực hiện, xây dựng quân đội mạnh mẽ, kỷ luật nghiêm ngặt, dưới sự chỉ huy trực tiếp của nhà vua.

c. Luật pháp

- Lê Thánh Tông ban hành bộ "Quốc triều hình luật" (Luật Hồng Đức) để bảo vệ quyền lợi của vua, quan lại, phụ nữ và bảo vệ chủ quyền quốc gia.

d. Ngoại giao

- Nhà Lê thực hiện chính sách hòa hiếu nhưng kiên quyết bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ.

3. Tình hình kinh tế

a. Nông nghiệp

- Nhà nước ban hành chính sách "quân điền".

- Một số chức quan chuyên trách về nông nghiệp như Khuyến nông ti, Hà đê sứ, Đồn điền sứ được đặt ra.

- Ban hành chính sách khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp như khai hoang, đắp đê, khơi thông sông ngòi,...

b. Thủ công nghiệp

- Các làng nghề thủ công phát triển mạnh mẽ, như làng Huê Cầu (Hưng Yên) nhuộm vải, làng Chu Đậu (Hải Dương) sản xuất gốm, và làng Đại Bái (Bắc Ninh) đúc đồng.

- Nhà nước thành lập Cục Bách tác để phát triển thủ công nghiệp, tập hợp những thợ giỏi từ dân gian.

Hình 2. Gốm Chu Đậu (Hải Dương)

c. Thương nghiệp

- Thương mại phát triển cả trong nước và quốc tế.

- Các sản phẩm như gốm sứ, vải lụa, lâm sản rất được ưa chuộng.

- Tuy nhiên, thuyền bè của các nước láng giềng qua lại buôn bán tại cửa khẩu được kiểm soát chặt chẽ.

4. Tình hình xã hội

- Xã hội Đại Việt thời Lê sơ chia thành nhiều tầng lớp. Quan hệ xã hội chưa có mâu thuẫn sâu sắc.

+ Quý tộc và địa chủ có nhiều đặc quyền.

+ Nông dân là tầng lớp đông đảo nhất, làm ruộng công, nộp thuế, hoặc làm ruộng đất của địa chủ, quan lại.

+ Thợ thủ công và thương nhân dù đông nhưng không được coi trọng.

+ Nô tì có xu hướng giảm.

5. Sự phát triển văn hóa, giáo dục

a. Tư tưởng, tôn giáo

- Nho giáo được đề cao và chiếm vị trí độc tôn, trong khi Phật giáo và Đạo giáo bị hạn chế.

b. Văn học

- Văn học chữ Hán phát triển mạnh mẽ với các tác phẩm nổi tiếng như Quân trung từ mệnh tập và Bình Ngô đại cáo (Nguyễn Trãi).

- Văn học chữ Nôm cũng có những tác phẩm quan trọng như Quốc âm thi tập (Nguyễn Trãi) và Hồng Đức quốc âm thi tập (Lê Thánh Tông).

c. Giáo dục và khoa cử

- Nhà Lê chú trọng chế độ khoa cử để tuyển chọn quan lại. Quốc Tử Giám được mở lại vào năm 1428, cùng với các trường học tại các lộ, phủ.

d. Kiến trúc và điêu khắc

- Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc phát triển với các công trình như Hoàng thành Thăng Long và cung điện Lam Kinh.

Hình 3. Chính điện Lam Kinh - công trình bằng gỗ lim lớn nhất Việt Nam

6. Một số danh nhân văn hóa tiêu biểu thời Lê sơ

a. Nguyễn Trãi (1380-1442) là anh hùng giải phóng dân tộc và tác giả của tác phẩm Bình Ngô đại cáo, khẳng định chiến thắng cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.

b. Lê Thánh Tông (1442-1497) là một vị vua tài năng, tác giả của Hồng Đức quốc âm thi tập, giai đoạn ông trị vì là thời kỳ thịnh vượng của Đại Việt.

c. Ngô Sĩ Liên là nhà sử học thế kỷ XV, đã biên soạn Đại Việt sử kí toàn thư, ghi lại lịch sử đất nước.

d. Lương Thế Vinh (1441-1496) là nhà toán học xuất sắc, tác giả của Đại thành toán pháp.

Hình 4. Tượng Nguyễn Trãi tại đền thờ ở xã Nhị Khê, huyện Thường Tín (Hà Nội)