Lý thuyết Bài 21. Vùng đất phía Nam từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI SVIP

1. Chăm-pa từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI

a. Chính trị

- Đầu thế kỉ X: Vương quốc Chăm-pa bị vương quốc Chân Lạp (Cam-pu-chia) tấn công, gây khó khăn cho sự ổn định của Chăm-pa.

- Cuối thế kỉ X: Vương triều In-đờ-ra-pu-ra (đặt ở khu vực Quảng Nam ngày nay) bắt đầu suy yếu và rơi vào khủng hoảng.

- Năm 1000: Vua Vi-giay-a Sơ-ri quyết định rời khỏi kinh đô In-đờ-ra-pu-ra và xây dựng lại kinh đô tại Vi-giay-a, một thành phố cổ nằm ở Bình Định ngày nay. Đây cũng là thời điểm vương triều Vi-giay-a được thành lập.

- Thế kỉ XI-XIII: Vương triều Vi-giay-a gặp phải nhiều biến động, chính trị không ổn định và thường xuyên có sự thay đổi.

- Nửa sau thế kỉ XIII - đầu thế kỉ XIV: Chăm-pa bước vào giai đoạn ổn định về chính trị, quyền lực của chính quyền trung ương được củng cố, giúp vương quốc phát triển mạnh mẽ hơn.

- Giữa thế kỉ XIV: Chăm-pa bắt đầu rơi vào tình trạng khủng hoảng, gây ảnh hưởng đến sự ổn định và phát triển của vương quốc.

b. Kinh tế:

- Nông nghiệp: Đây là ngành kinh tế chính của Chăm-pa. Người dân sử dụng nguồn nước từ sông ngòi, đào kênh mương để tưới tiêu và canh tác trên các ruộng thấp.

- Thủy sản: Đánh bắt thủy sản rất phát triển và đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, giúp cung cấp thực phẩm và nguyên liệu cho các ngành khác.

- Thủ công nghiệp: Các nghề thủ công truyền thống của Chăm-pa rất nổi bật, bao gồm làm đồ gốm, đóng thuyền, và chế tác trang sức bằng vàng, bạc.

- Thương nghiệp:

+ Nội thương phát triển mạnh mẽ, gắn liền với các mạng lưới trao đổi ở ven sông.

+ Ngoại thương cũng rất phát triển, với nhiều tàu thuyền nước ngoài đến Chăm-pa để trao đổi, buôn bán. Chăm-pa trở thành một trung tâm giao thương quan trọng trên tuyến đường biển nối Ấn Độ và Trung Quốc.

Hình 1. Một bình gốm Gò Sành - Chăm Pa trưng bày tại Bảo tàng tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu

c. Văn hóa:

- Chữ viết: Chăm-pa sử dụng chữ Phạn và chữ Chăm. Chữ Chăm dần được hoàn thiện qua thời gian, trở thành một hệ thống chữ viết độc đáo của dân tộc.

- Tôn giáo:

+ Hin-đu giáo là tôn giáo chủ đạo, ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống tâm linh và văn hóa của người Chăm.

+ Phật giáo từng có ảnh hưởng lớn nhưng dần phai nhạt theo thời gian.

+ Hồi giáo bắt đầu được du nhập vào Chăm-pa từ khoảng thế kỷ XIII.

- Kiến trúc: Chăm-pa xây dựng nhiều đền tháp với các họa tiết sinh động, tỉ mỉ, phản ánh ảnh hưởng mạnh mẽ của văn hóa Ấn Độ: tháp Pô Kơ-long Ga-rai (Ninh Thuận), tháp Bánh Ít (Bình Định),...

- Nghệ thuật: Nghệ thuật ca múa của Chăm-pa rất đa dạng, với nhiều hình thức biểu diễn như múa quạt, múa lụa, mang đậm bản sắc văn hóa độc đáo của người Chăm.

Hình 2. Tháp Pô Kơ-long Ga-rai (Ninh Thuận)

2. Vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI

a. Chính trị:

- Từ cuối thế kỉ VI đến đầu thế kỉ VII, Chân Lạp bắt đầu xâm chiếm vương quốc Phù Nam, tiến dần vào khu vực Nam Bộ.

- Thế kỉ VIII, Chân Lạp rơi vào tình trạng khủng hoảng, lãnh thổ bị phân chia thành hai phần: Lục Chân Lạp và Thủy Chân Lạp (gồm khu vực Nam Bộ ngày nay).

- Vùng đất Thủy Chân Lạp (Nam Bộ) lúc này chủ yếu là các khu vực ngập mặn và rừng rậm, cư dân thưa thớt, và không có sự quản lý hành chính chặt chẽ của triều đình Chân Lạp.

- Từ thế kỉ XVI, một bộ phận người Việt bắt đầu di cư vào và khai phá vùng đất này, góp phần tạo dựng những cộng đồng mới.

b. Kinh tế:

- Cư dân Nam Bộ chủ yếu sống nhờ vào việc khai thác thủy hải sản, lâm sản, kết hợp với nghề nông trồng lúa.

- Các nghề thủ công và buôn bán nhỏ cũng đóng vai trò quan trọng trong đời sống của người dân nơi đây.

c. Văn hóa:

- Văn hóa Ấn Độ ảnh hưởng rõ nét đến cư dân Nam Bộ, đặc biệt là sự phổ biến của Phật giáo và Hin-đu giáo.

- Các tác phẩm điêu khắc nổi bật trong khu vực này chủ yếu là tượng thần, tượng Phật, phản ánh sự giao thoa văn hóa và tôn giáo.

Hình 3. Tháp Nhạn (Phú Yên)