Lý thuyết Bài 30. Sử dụng hợp lí tự nhiên để phát triển kinh tế ở Đồng bằng sông Cửu Long (phần 1) SVIP

I. KHÁI QUÁT

1. Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ

- Diện tích: Khoảng 40,9 nghìn km².

- Đơn vị hành chính: Bao gồm thành phố Cần Thơ và 12 tỉnh.

* Vị trí:

- Vùng đất cuối cùng ở phía nam Việt Nam, có vùng biển rộng lớn bao quanh ba phía.

⇒ Giàu tài nguyên biển, gần ngã tư đường hàng hải quốc tế.

- Tiếp giáp: Đông Nam Bộ và Cam-pu-chia.

⇒ Thuận lợi: Phát triển kinh tế, giao lưu, hợp tác với các vùng khác và quốc gia trong khu vực.

⇒ Ý nghĩa: Vị trí quan trọng về quốc phòng an ninh (cả đất liền và biển đảo).

2. Dân số

- Tổng số dân: 17,4 triệu người.

- Tỉ lệ tăng dân số tự nhiên: Thấp nhất cả nước (0,55%).

- Mật độ dân số trung bình: 426 người/km².

- Tỉ lệ dân thành thị: 26,4% (thấp hơn trung bình cả nước).

- Thành phần dân tộc: Kinh, Khơ-me, Hoa, Chăm,...

Dân tộc Khơ-me sinh sống chủ yếu ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long

II. SỬ DỤNG HỢP LÍ TỰ NHIÊN

1. Các thế mạnh và hạn chế về tự nhiên

a. Thế mạnh

* Địa hình và đất:

- Địa hình: Đồng bằng châu thổ lớn nhất nước ta, khá thấp, bằng phẳng.

⇒ Thuận lợi cho nông nghiệp và kinh tế khác.

- Các loại đất chính:

+ Đất phù sa sông (hơn 1 triệu ha): Phân bố dọc sông Tiền, sông Hậu. Chất lượng đất tốt, màu mỡ ⇒ Thích hợp trồng lúa và cây trồng khác.

+ Đất phèn (hơn 1,6 triệu ha): Phân bố ở Đồng Tháp Mười, Tứ giác Long Xuyên, bán đảo Cà Mau. Cần cải tạo để trồng lúa, cây ăn quả,...

+ Đất mặn (gần 1 triệu ha): Phân bố ở khu vực ven biển ⇒ Phát triển rừng ngập mặn, nuôi trồng thủy sản.

+ Các loại đất khác: Chủ yếu ở gần biên giới Cam-pu-chia, trên các đảo ⇒ Thuận lợi trồng cây ăn quả và cây công nghiệp nhiệt đới.

* Khí hậu:

- Tính chất cận xích đạo.

- Nhiệt độ trung bình năm trên 25°C, biên độ nhiệt trung bình năm nhỏ, số giờ nắng cao.

- Lượng mưa trung bình năm: 1500 - 2000 mm.

⇒ Thuận lợi: Nông nghiệp nhiệt đới, tiềm năng điện gió, điện mặt trời.

* Nguồn nước:

- Mạng lưới sông ngòi, kênh rạch dày đặc (lớn nhất là hệ thống sông Cửu Long: sông Tiền, sông Hậu).

⇒ Vai trò: Thủy lợi, giao thông đường sông, du lịch.

- Nhiều bãi triều rộng, diện tích mặt nước lớn nội địa.

⇒ Thuận lợi: Nuôi thủy sản nước mặn, lợ, ngọt.

* Rừng:

- Rừng tràm (An Giang, Cà Mau, Kiên Giang).

- Rừng ngập mặn ven biển (Cà Mau, Bạc Liêu, Kiên Giang).

Rừng tràm Tra Sư - An Giang

⇒ Ý nghĩa: Bảo tồn nguồn gen, đồng thời là cơ sở để phát triển du lịch sinh thái.

* Khoáng sản:

- Dầu mỏ và khí tự nhiên (thềm lục địa).

- Vật liệu xây dựng:

+ Đá vôi (Hà Tiên, Kiên Giang).

+ Đá xây dựng (vùng Bảy Núi, An Giang).

+ Sét, cao lanh,...

- Than bùn (đầm lầy, dưới rừng ngập nước: Kiên Giang, Cà Mau,...).

* Biển:

- Vùng biển rộng, nhiều đảo ⇒ Phát triển tổng hợp kinh tế biển.

- Sinh vật biển: Phong phú, nguồn lợi hải sản giàu có.

- Ngư trường trọng điểm: Cà Mau - Kiên Giang (trữ lượng hàng đầu cả nước).

- Tiềm năng du lịch: Các đảo (nổi bật là Phú Quốc).

b. Hạn chế

- Khí hậu có một mùa khô sâu sắc ⇒ Thiếu nước ngọt (nông nghiệp, sinh hoạt), tăng nguy cơ cháy rừng, mở rộng đất phèn, mặn.

Tình trạng hạn hán kéo dài ở Đồng bằng sông Cửu Long

- Chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu ⇒ Gia tăng những hiện tượng thời tiết cực đoan và nước biển dâng làm mở rộng diện tích đất bị ngập nước ven biển.

- Nằm ở hạ lưu của hệ thống sông Mê Công, nguồn nước phụ thuộc vào các quốc gia thượng nguồn ⇒ Khó khăn trong quản lí, sử dụng tổng hợp nguồn nước sông.

2. Hướng sử dụng hợp lí tự nhiên

a. Lí do phải sử dụng hợp lí tự nhiên ở Đồng bằng sông Cửu Long

- Đây là vùng kinh tế trọng điểm sản xuất lương thực, thực phẩm lớn nhất nước, nhiều lợi thế nông nghiệp, thủy sản, du lịch.

⇒ Mục đích: Phát triển đa dạng kinh tế, phát huy thế mạnh.

- Khó khăn tồn tại: Đất phèn, mặn, khô hạn, mất cân bằng nước, biến đổi khí hậu.

⇒ Yêu cầu: Giải pháp sử dụng hợp lý, cải tạo, thích ứng tự nhiên trong sản xuất và đời sống.

b. Hướng sử dụng hợp lí tự nhiên

* Tăng cường quản lý và bảo vệ:

- Tăng cường quản lý, sử dụng hiệu quả đất, nước.

- Bảo vệ môi trường, ứng phó thiên tai, biến đổi khí hậu.

- Bảo vệ khu bảo tồn, vùng ngập nước, bờ biển.

* Đẩy mạnh đầu tư và ứng dụng công nghệ:

- Xây dựng hệ thống thủy lợi hiện đại, kiểm soát lũ, sạt lở, công trình thủy lợi tích hợp.

Cống Cái Lớn - Cái Bé – công trình thủy lợi lớn nhất vùng Đồng bằng sông Cửu Long góp phần ngăn mặn, trữ ngọt

- Áp dụng công nghệ sinh học, môi trường cho mô hình kinh tế phù hợp, tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

* Chú trọng phát triển bền vững:

- Khai thác thế mạnh biển đảo, phát triển du lịch sinh thái bền vững.

* Nâng cao nhận thức và hỗ trợ cộng đồng:

- Nâng cao nhận thức người dân.

- Hỗ trợ khai thác mùa lũ.

- Xây dựng nhà ở vùng ngập lũ.