Sinh sản ở thực vật SVIP

I. SINH SẢN VÔ TÍNH

1. Hình thức sinh sản vô tính

Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản mà cây con được tạo ra từ các bộ phận sinh dưỡng khác nhau của cây mẹ (củ, thân, rễ, lá,...) → Cây con có bộ gene giống cây mẹ → Giúp duy trì kiểu gene thích nghi với môi trường sống.

- Sinh sản bằng bào tử là hình thức sinh sản mà cơ thể mới được phát triển từ bào tử (n): Túi bào tử (thể bào tử) cây mẹ → Bào tử đơn bội → Cây mới.

Sinh sản bằng bào tử là một giai đoạn trong vòng đời của rêu

2. Các phương pháp nhân giống vô tính và ứng dụng trong thực tiễn

a. Giâm cành

Giâm cành kĩ thuật nhân giống sử dụng các đoạn cành bánh tẻ và các kĩ thuật nông học để tạo cây hoàn chỉnh.

- Ứng dụng nhân giống cho hoa hồng, mía, sắn,... 

Quy trình giâm cành cho hoa hồng

b. Chiết cành

Chiết cành là kĩ thuật nhân giống mà cây con tạo được bằng cách thúc đẩy hình thành rễ từ vết khoanh vỏ một cành bánh tẻ trên cây mẹ.

- Ứng dụng nhân giống cho các cây ăn quả thân gỗ như nhãn, vải, ổi, bưởi,...

Quy trình chiết cành cho bưởi

c. Ghép

Ghép là phương pháp nhân giống sử dụng đoạn thân, cành hoặc chồi của cây này ghép lên thân hay gốc của cây khác cùng loài hoặc có quan hệ gần gũi.

- Cây lấy cành/mắt ghép thường là cây cho năng suất cao, chất lượng tốt.

- Ví dụ: Ghép cành/mắt của cây hoa hồng với cây gốc tầm xuân.

d. Nhân giống in vitro (vi nhân giống)

Nhân giống in vitro là phương pháp được thực hiện dựa trên công nghệ nuôi cấy mô, tế bào thực vật.

- Quy trình nhân giống in vitro gồm 5 bước chính:

Quy trình nhân giống in vitro

 - Phương pháp nhân giống in vitro được ứng dụng rộng rãi ở nhiều loài cây khác nhau. Ưu điểm: Hệ số nhân giống cao, có thể tiến hành quanh năm, cây giống tạo ra sạch bệnh và có thể bảo quản trong thời gian dài.

II. SINH SẢN HỮU TÍNH

1. Cấu tạo chung của hoa

- Hoa là chồi sinh sản, được đính vào phần thân cây qua cấu trúc đế hoa.

Sơ đồ cấu tạo của hoa đầy đủ

Cấu tạo hoa gồm:

+ Bộ phận bất thụ: Lá đài và các cánh hoa.

+ Bộ phận sinh sản: Nhị hoa (bao phấn) và nhụy hoa (bầu nhụy).

2. Quá trình sinh sản hữu tính ở thực vật

a. Hình thành hạt phấn và túi phôi

Trong sinh sản hữu tính, hạt phấn (n) chứa 2 tinh tử được hình thành từ các tiểu bào tử (2n) trong bao phấn, túi phôi chứa tế bào trứng (n) được hình thành từ đại bào tử (2n) trong noãn.

- Hình thành hạt phấn: Bao phấn chứa các tế bào mẹ tiểu bào tử (2n) → Tiểu bào tử giảm phân hình thành 4 bào tử đơn bội (n) → Bào tử đơn bội nguyên phân hình thành một hạt phấn (gồm 1 nhân tế bào ống phấn và 1 nhân sinh sản).

- Hình thành túi phôi: Noãn chứa các túi đại bào tử → Tế bào mẹ đại bào tử (2n) giảm phân hình thành 4 đại bào tử → 3 bào tử tiêu biến, 1 bào tử nguyên phân 3 lần tạo thành 8 tế bào (1 tế bào trứng, 2 tế bào nhân cực, 3 tế bào đối cực, 2 tế bào kèm).

b. Thụ phấn và thụ tinh

Thụ phấn là quá trình hạt phấn phát tán và rơi trên núm nhụy.

- Ở đa số các loài thực vật, quá trình phát tán hạt phấn được thực hiện nhờ côn trùng, gió và nước.

Thụ tinh là sự kết hợp giữa giao tử đực với giao tử cái hình thành nên hợp tử.

Quá trình thụ tinh ở thực vật

c. Quá trình hình thành hạt và quả

Sau thụ tinh, noãn chứa hợp tử (2n) và nhân tam bội (3n) sẽ phát triển thành hạt. Bầu nhụy sẽ phát triển thành quả. Quả có vai trò bảo vệ và phát tán hạt.

- Hợp tử phân chia liên tiếp, sau đó phân hoá thành cấu trúc phôi (gồm lá mầm, thân mầm và rễ mầm).

- Nhân tam bội phân chia tạo nên nội nhũ (là khối tế bào giàu dinh dưỡng).

Cấu tạo hạt không có nội nhũ

Cấu tạo hạt có nội nhũ