TRI THỨC NGỮ VĂN
1. Tìm hiểu về ý tưởng, thông điệp của văn bản
– Ý tưởng thường được hình thành từ sự tích lũy trải nghiệm, quá trình quan sát, khám phá hiện thực cũng như những trăn trở, thao thức nội tâm trước cuộc sống. Chính từ những xúc cảm và nhận thức ấy, nhu cầu biểu đạt được khơi dậy, thôi thúc người viết biến ý tưởng thành tác phẩm.
– Thông điệp được người viết khéo léo gửi gắm trong văn bản nhằm truyền tải đến người đọc những giá trị nhất định về nhận thức và cảm xúc.
– Thông thường, từ những ý tưởng khởi nguồn, người viết sẽ triển khai và phát triển thành thông điệp, làm nền tảng để truyền tải giá trị tư tưởng và cảm xúc, từ đó tạo ảnh hưởng đến nhận thức và hành vi của người đọc.
– Ví dụ:
+ Trong văn bản Lặng lẽ Sa Pa, từ những ý tưởng ban đầu về vẻ đẹp của những con người trẻ âm thầm cống hiến, Nguyễn Thành Long đã gửi gắm thông điệp về ý nghĩa của lao động thầm lặng và trách nhiệm của mỗi người với cộng đồng thông qua nhân vật anh thanh niên. Hiểu được thông điệp ấy, người đọc sẽ thêm trân trọng những đóng góp lặng lẽ và có ý thức sống tích cực, cống hiến nhiều hơn cho xã hội.
+ Trong văn bản Chiếc lá cuối cùng, từ những ý tưởng ban đầu về tình yêu thương và sự hy sinh, giúp đỡ giữa những con người đồng cảnh ngộ, O. Henry đã gửi gắm thông điệp về sức mạnh của lòng nhân ái và nghệ thuật vị nhân sinh. Hiểu được thông điệp ấy, người đọc sẽ thêm tin tưởng vào tình người và nuôi dưỡng những hành động cao đẹp trong cuộc sống.
2. Tìm hiểu về bối cảnh lịch sử, văn hoá, xã hội trong việc đọc hiểu văn bản
Bối cảnh lịch sử, văn hoá, xã hội được phân thành hai phương diện:
– Thứ nhất, hoàn cảnh lịch sử, văn hoá, xã hội tại thời điểm văn bản được sáng tác góp phần làm sáng tỏ nội dung và ý nghĩa, giúp người đọc tiếp cận tác phẩm một cách toàn diện và sâu sắc hơn.
– Thứ hai, bối cảnh ở thời điểm người đọc tiếp nhận văn bản ảnh hưởng đến cách diễn giải, cảm nhận và đánh giá tác phẩm, bởi mỗi thời đại, mỗi cá nhân mang theo những trải nghiệm, quan niệm và cảm xúc riêng khi đọc.
– Ví dụ:
+ Khi đọc Lặng lẽ Sa Pa, hiểu được bối cảnh xã hội miền Bắc của Việt Nam trong thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội, người đọc sẽ thấy rõ hơn hình ảnh những con người đang âm thầm cống hiến trong lao động, đặc biệt là những người làm khoa học giữa núi rừng heo hút. Liên hệ với bối cảnh hiện nay, khi xã hội ngày càng coi trọng sự thành đạt nổi bật, văn bản gợi nhắc người đọc trân trọng hơn những đóng góp thầm lặng và nuôi dưỡng ý thức sống trách nhiệm, cống hiến vì cộng đồng.
+ Khi đọc Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài, hiểu được bối cảnh xã hội miền núi Tây Bắc, khi con người phải chịu sự áp bức của giai cấp thống trị, người đọc sẽ thấy rõ sự bất công mà người dân tộc thiểu số phải chịu đựng, đặc biệt là trong mối quan hệ gia đình và xã hội. Liên hệ với bối cảnh hiện nay, khi vấn đề bất bình đẳng và tôn trọng quyền con người vẫn còn tồn tại, tác phẩm giúp người đọc nhận thức sâu sắc hơn về giá trị của tự do, sự giải phóng con người khỏi những ràng buộc xã hội và tôn trọng quyền sống của mỗi cá nhân.
