TRI THỨC NGỮ VĂN
1. Lập luận trong văn bản nghị luận
– Giá trị của một văn bản nghị luận phụ thuộc vào ý nghĩa của vấn đề được đề cập (luận đề) và cách thức lập luận (cách dùng lí lẽ và chứng cứ) của người viết.
– Lập luận luôn có mục đích rõ ràng, nhằm khẳng định hoặc phủ nhận một quan điểm, ý kiến nào đó. Vì vậy, lập luận phải liên quan trực tiếp đến một luận điểm cụ thể mà người viết đã xác định trước.
– Cơ sở của lập luận là lí lẽ và bằng chứng. Việc chọn lựa và sắp xếp lí lẽ, bằng chứng sao cho hợp lý, chặt chẽ để đi đến kết luận là bản chất của lập luận.
– Lập luận không chỉ thể hiện trong mỗi đoạn văn mà còn xuyên suốt toàn bộ văn bản.
2. Các thao tác được sử dụng trong văn bản nghị luận
– Văn bản nghị luận thường sử dụng các phương pháp như chứng minh, bình luận và bác bỏ để trực tiếp thuyết phục người đọc.
+ Chứng minh là việc sử dụng lí lẽ và bằng chứng để làm rõ rằng ý kiến được đưa ra là có cơ sở và đáng tin cậy. Tùy vào chủ đề, người viết sẽ chọn bằng chứng từ thực tế cuộc sống hoặc từ các tài liệu khoa học, báo chí, tác phẩm văn học, nghệ thuật, v.v.
+ Bình luận là đánh giá về sự đúng – sai, hay – dở, tốt – xấu của một quan điểm, sự việc hay hành động, nhằm thể hiện quan điểm cá nhân của người viết. Khi bình luận, người viết cần có cái nhìn tổng quát, hiểu rõ bản chất của vấn đề và thấy được ảnh hưởng của nó trong một lĩnh vực cụ thể và trong đời sống rộng lớn hơn.
+ Bác bỏ là chỉ ra những sai sót, thiếu sót hoặc phiến diện trong một quan điểm, từ đó củng cố điều mà người viết cho là đúng đắn, hợp lý. Khi bác bỏ, người viết phải xem xét vấn đề từ nhiều góc độ, tránh cực đoan, hẹp hòi và phải nhấn mạnh vào điều đúng đắn, có giá trị chung cho nhiều người.
– Ngoài các phương pháp thuyết phục như chứng minh, bình luận và bác bỏ, văn bản nghị luận còn có thể sử dụng các kỹ thuật như giải thích, phân tích và so sánh để làm rõ các khía cạnh của vấn đề.
+ Giải thích là việc làm sáng tỏ một đối tượng (sự vật, hiện tượng, khái niệm,...) theo cách chi tiết, dễ hiểu, giúp người đọc nắm bắt được ý nghĩa của vấn đề được thảo luận. Trong quá trình này, người viết thường đặt ra các câu hỏi như: Bản chất của vấn đề là gì? Làm thế nào để hiểu đúng về hiện tượng đó?
+ Phân tích là quá trình tách rời đối tượng thành những thành phần nhỏ hơn, giúp người đọc hiểu rõ từng yếu tố cấu thành và mối liên hệ giữa chúng. Tuy nhiên, phân tích trong văn nghị luận không thể thiếu việc tổng hợp. Mỗi phần nhỏ phải được nhìn nhận riêng biệt, nhưng đồng thời phải kết hợp lại để thấy được bức tranh toàn diện, đầy đủ về đối tượng.
+ So sánh là phương pháp đưa hai đối tượng vào mối tương quan với nhau, qua đó làm rõ sự tương đồng và khác biệt, từ đó nhấn mạnh đặc điểm nổi bật của đối tượng chính đang được thảo luận.
–> Trong bài văn nghị luận, các thao tác trên đây thường được phối hợp với nhau một cách linh hoạt nhằm đạt hiệu quả thuyết phục cao nhất.
