1. TRUYỆN TRUYỀN KÌ
– Về truyện truyền kì:
+ Là một thể loại văn xuôi tự sự phát triển mạnh mẽ ở thời trung đại.
+ Sử dụng yếu tố hoang đường, kì ảo như một phương thức để phản ánh hiện thực cuộc sống. Trong mỗi tác phẩm, yếu tố này có sự kết hợp đan xen với yếu tố hiện thực, giúp người đọc vừa cảm nhận được vẻ đẹp huyền ảo của thế giới nghệ thuật vừa nhận ra những vấn đề cốt lõi của hiện thực đời sống cùng quan điểm, thái độ của người viết.
+ Có sự kế thừa nhiều yếu tố của văn học dân gian trong sáng tác.
– Về cốt truyện:
+ Có thể mô phỏng cốt truyện của các truyện dân gian hoặc dã sử được lưu truyền rộng rãi trong nhân dân; cũng có trường hợp mượn cốt truyện từ truyện truyền kì Trung Quốc.
+ Thường tổ chức hệ thống sự kiện trong truyện theo trật tự tuyến tính, có quan hệ nhân – quả rõ ràng, góp phần làm nổi bật ý nghĩa của tác phẩm.
– Về nhân vật:
+ Phong phú, đa dạng.
+ Bao gồm ba nhóm chính:
– Không gian và thời gian:
+ Không gian: Thường xây dựng một không gian nghệ thuật có sự pha trộn giữa cõi trần, cõi tiên và cõi âm. Các không gian này không tồn tại tách biệt mà có thể chuyển hóa, liên thông với nhau.
+ Thời gian cũng có sự kết hợp giữa thời gian thực – với các mốc niên đại cụ thể, góp phần gia tăng giá trị hiện thực – và thời gian kì ảo – thường xuất hiện trong bối cảnh cõi tiên, cõi âm, nơi mọi sự vật dường như ngưng đọng, không tuân theo quy luật thời gian thông thường.
– Ngôn ngữ:
2. ĐIỂN TÍCH, ĐIỂN CỐ
– Những tích truyện, kinh sách, từ ngữ, lời thơ,... khi đã trở thành điển tích, điển cố thường được xem là những hình mẫu mang giá trị biểu đạt cao, giàu ý nghĩa biểu tượng. Vì vậy, các tác giả trong văn học trung đại thường sử dụng chúng nhằm làm tăng tính hàm súc, trang nhã, thể hiện sự uyên bác và gợi mở nhiều tầng liên tưởng cho người đọc. Điển tích, điển cố có quá trình hình thành và phát triển lâu dài, gắn liền với nền văn hóa và văn học thời xa xưa. Do đó, để hiểu được đầy đủ ý nghĩa của chúng trong tác phẩm, người đọc cần tham khảo phần chú giải hoặc tra cứu các tài liệu liên quan.
Ví dụ:
– Điển cố: Trong câu thơ: "Sầu đong càng lắc càng đầy / Ba thu dọn lại một ngày dài ghê." (Nguyễn Du), điển cố (in đậm) được dẫn lại từ Kinh Thi (ca dao cổ Trung Quốc): “Nhất nhật bất kiến như tam thu hề” (Một ngày không trông thấy mặt lâu bằng ba mùa thu - ba năm). Câu thơ của Nguyễn Du mượn điển cố để diễn tả nỗi nhớ mong của Kim Trọng từ sau buổi gặp gỡ nàng Kiều.
– Điển tích: Trong câu: “Tướng sĩ một lòng phụ tử, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào.” (Nguyễn Trãi), điển tích (in đậm) lấy ý từ một chuyện xưa bên Trung Quốc: “Có một vị chỉ huy khéo dùng binh. Nhân có người dâng một vò rượu ngon, ông liền cho hoà vò rượu đó vào nước sông để mọi người cùng uống khiến quân sĩ cảm động, đồng lòng đánh giặc.”. Câu văn của Nguyễn Trãi nói lên tình cảm gắn bó, chia ngọt sẻ bùi, trên dưới một lòng của nghĩa quân Lam Sơn.
3. SỰ KHÁC BIỆT VỀ NGHĨA CỦA MỘT SỐ YẾU TỐ HÁN VIỆT DỄ NHẦM LẪN
Trong lớp từ Hán Việt, nhiều từ có những yếu tố đồng âm hoặc gần âm. Các yếu tố này có nghĩa khác nhau, do đó cần lưu ý để tránh nhầm lẫn khi sử dụng.
