1. Hài kịch
Hài kịch là một thể loại kịch sử dụng tiếng cười để phê phán những thói hư tật xấu, sự suy đồi đạo đức, tệ nạn xã hội và loại bỏ những điều không phù hợp với cuộc sống. Mục tiêu của hài kịch là thay đổi nhận thức của khán giả, hướng họ đến một nhân sinh quan tốt đẹp hơn. Đặc điểm của hài kịch được thể hiện qua các tình huống, xung đột, hành động, nhân vật, sắc thái của tiếng cười, thủ pháp trào phúng, và ngôn ngữ hài kịch.
Cốt truyện hài kịch thường xoay quanh những câu chuyện đời thường, dựa vào những tình huống gây cười như hiểu lầm, nhầm lẫn, hay các tình huống ngẫu nhiên, dẫn đến những nghịch cảnh trớ trêu. Những tình huống này giúp bộc lộ những tính cách đáng chê cười của các nhân vật và đôi khi khiến câu chuyện có kết cục dở khóc dở cười. Câu chuyện thường bắt đầu với một sự mất cân xứng hay lệch chuẩn nào đó và kết thúc khi sự cân bằng được khôi phục, mang lại sự hợp lí và nhằm thể hiện đạo lí nào đó.
Xung đột trong hài kịch thường nảy sinh từ sự sai lệch so với các chuẩn mực đạo đức và thẩm mĩ mà cộng đồng công nhận, tạo ra tình huống bất hòa. Những xung đột này đòi hỏi phải khôi phục lại sự hài hòa và hợp lý trong cuộc sống, giúp đem lại sự cân bằng và điều chỉnh các giá trị xã hội.
Hành động trong hài kịch là tất cả những hoạt động của các nhân vật, được thể hiện qua lời thoại, ngữ điệu, cử chỉ, biểu cảm,... nhằm bộc lộ thế giới nội tâm và kết nối các sự kiện, tạo nên sự phát triển của cốt truyện hài kịch. Những hành động này thường gắn liền với các tình huống hài kịch và đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện các thủ pháp trào phúng.
Nhân vật hài kịch: Nhân vật có thể đến từ mọi tầng lớp xã hội, là những người có tính cách, tâm lí, lối sống, đam mê và cách ứng xử trái ngược với lẽ thường. Những sự khác biệt này tạo ra các tình huống, hành động và lời nói gây cười, mang lại sự bất ngờ và hài hước.
Tiếng cười trào phúng có nhiều sắc thái: Từ hài hước, mỉa mai, châm biếm cho đến đả kích, tùy thuộc vào đối tượng mà tiếng cười hướng đến, liệu đối tượng đó có đáng được thông cảm hay không.
Thủ pháp trào phúng: Hài kịch thường sử dụng các thủ pháp trào phúng để tăng tính hài hước, bao gồm phóng đại, nghịch lí, nghịch dị, tương phản, tăng cấp, nói mỉa, từ nhiều nghĩa, chơi chữ, và tự lật tẩy (tự bóc trần sự thật) nhằm làm nổi bật sự bất hợp lý hoặc sự đáng cười trong tình huống.
Ngôn ngữ và hiệu ứng “chữa trị” của hài kịch: Ngôn ngữ trong hài kịch gần gũi với ngôn ngữ đời sống, mang tính gây cười rõ rệt. Là một thể loại nghệ thuật có sức ảnh hưởng lớn, hài kịch không chỉ phục vụ chức năng giải trí và làm hưng phấn tâm trạng, mà còn giúp khán giả duy trì sự lạc quan và tỉnh táo trong việc nhận thức thực tế. Nó giúp giảm bớt sự mê muội trước những yếu tố tiêu cực, đồng thời khơi gợi mong muốn "chữa trị" những khiếm khuyết và bất cập trong xã hội cũng như trong đời sống cá nhân.
2. Biện pháp tu từ nghịch ngữ: đặc điểm và tác dụng
Nghịch ngữ là biện pháp tu từ sử dụng các từ ngữ mang ý nghĩa mâu thuẫn hoặc đối lập nhau để tạo ra cách nói hoặc cách viết khác biệt so với thông thường. Mục đích của nghịch ngữ là làm nổi bật bản chất của vấn đề, gây ấn tượng mạnh với người tiếp nhận, đồng thời tăng cường sức biểu cảm cho diễn đạt.
– Ví dụ: sự cay đắng ngọt ngào, niềm vinh quang cay đắng, cái chết bất tử,...
+ Trong các cụm từ trên, việc kết hợp các từ ngữ biểu thị những khái niệm mâu thuẫn nhau: "sự cay đắng" và "ngọt ngào", "niềm vinh quang" và "cay đắng", "cái chết" và "bất tử" đã tạo ra những cách diễn đạt độc đáo, gây ấn tượng mạnh với người đọc.
