Câu 1

Trong bài thơ Mưa Thuận Thành, hình ảnh “mưa” không chỉ là chất liệu thiên nhiên mà còn là một biểu tượng nghệ thuật trung tâm, được nhà thơ sử dụng để khơi dậy chiều sâu của ký ức, văn hóa và tâm hồn con người gắn với vùng đất Thuận Thành. Mưa xuất hiện với nhiều hình thái, nhiều cung bậc cảm xúc: từ dịu dàng, mơ màng như “mưa nhoà gương soi”, “mưa còn khép nép, nhẹ rung tơ đàn”, đến tha thiết, đầy mê hoặc như “lụa mưa lùa”, “hạt mưa hoa nhài – tàn đêm kỹ nữ”. Hạt mưa trong bài thơ không đơn thuần là nước trời rơi xuống, mà là hiện thân của một dòng chảy văn hóa – lịch sử âm thầm, gợi nhớ đến những biểu tượng lớn như vai trần Ỷ Lan, bến Luy Lâu, chùa Dâu… Mưa trở thành sợi chỉ vô hình kết nối hiện tại với quá khứ, tự nhiên với con người, đời sống với tâm linh. Dưới cái nhìn đầy xúc cảm của tác giả, hạt mưa như mang linh hồn đất cổ: có nét trữ tình của người con gái Kinh Bắc, có dư âm của Phật giáo nơi chùa cổ, có dáng hình của những bà hoàng uy quyền nhưng giàu nữ tính. Mưa chạm vào lịch sử, thấm vào ký ức, khơi dậy những tầng sâu cảm xúc mà lời nói thường không thể chạm đến. Bằng việc sử dụng hình ảnh mưa làm trục dẫn cảm xúc, nhà thơ không chỉ tái hiện vẻ đẹp thơ mộng và thiêng liêng của vùng đất Thuận Thành mà còn gửi gắm một tình yêu thiết tha, một nỗi nhớ da diết đối với quê hương và cội nguồn văn hóa dân tộc.

Câu 2

Từ ngàn đời nay, người phụ nữ luôn là một phần không thể thiếu trong dòng chảy của lịch sử, văn hóa và đời sống nhân loại. Dù ở bất kỳ thời đại nào, họ vẫn mang trong mình vẻ đẹp tâm hồn, phẩm chất đạo đức cao quý và vai trò đặc biệt trong gia đình cũng như xã hội. Tuy nhiên, dưới những tác động của bối cảnh lịch sử, chế độ xã hội và nhận thức con người, số phận của người phụ nữ đã có sự chuyển biến rõ rệt theo thời gian. Việc nhìn nhận sự tương đồng và khác biệt trong số phận của người phụ nữ xưa và nay không chỉ giúp ta hiểu rõ hơn về hành trình đấu tranh của họ, mà còn là cách để trân trọng, khơi dậy ý thức về bình đẳng giới trong xã hội hiện đại.

Trước hết, điểm tương đồng nổi bật nhất giữa người phụ nữ xưa và nay chính là vẻ đẹp tâm hồn và vai trò cao quý trong gia đình – xã hội. Dù ở thời đại nào, người phụ nữ Việt Nam vẫn được ngợi ca bởi những phẩm chất truyền thống tốt đẹp như: hiền hậu, thủy chung, đức hạnh, chịu thương chịu khó, giàu đức hi sinh. Trong văn học trung đại, hình ảnh người phụ nữ hiện lên đầy cảm thương, như nàng Vũ Nương trong Chuyện người con gái Nam Xương – người vợ hiền bị oan khuất; hay nàng Kiều trong Truyện Kiều – biểu tượng của tài sắc vẹn toàn nhưng chịu nhiều khổ đau. Họ là những con người sống trọn vẹn cho chữ “tình” và “đạo”, luôn đặt lợi ích của gia đình và người khác lên trên bản thân mình. Ngày nay, giữa cuộc sống hiện đại hối hả, phẩm chất đó vẫn được tiếp nối qua hình ảnh những người mẹ, người vợ tảo tần sớm hôm, hay những người phụ nữ thầm lặng hy sinh để vun đắp hạnh phúc gia đình, nuôi dạy con cái, góp phần xây dựng xã hội.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng, sự khác biệt về số phận giữa phụ nữ xưa và nay là rất lớn, đặc biệt là ở vị thế xã hội và quyền tự chủ cá nhân. Trong xã hội phong kiến, người phụ nữ bị đặt dưới quyền lực tuyệt đối của nam giới, sống trong khuôn khổ khắt khe của lễ giáo, “tam tòng tứ đức” là khuôn mẫu bắt buộc. Hôn nhân bị áp đặt, học hành bị giới hạn, tiếng nói bị coi nhẹ, số phận của họ nhiều khi chỉ như một món đồ trao đổi. Nhiều người cả đời sống trong cam chịu, đau khổ, thậm chí mất đi cả nhân phẩm và quyền sống. Số phận đầy nước mắt của những người phụ nữ như chị Dậu, Mị (trong Vợ chồng A Phủ) hay Thị Nở… là minh chứng rõ rệt cho những bất công đó.

Trái lại, người phụ nữ hiện đại đã có nhiều thay đổi mạnh mẽ, họ không còn chỉ “giỏi việc nhà” mà còn “đảm việc nước”, khẳng định vai trò to lớn trong mọi lĩnh vực của đời sống. Họ được học tập, được làm việc, được lựa chọn hôn nhân và khẳng định bản thân bằng chính năng lực của mình. Nhiều người phụ nữ trở thành nhà khoa học, doanh nhân, lãnh đạo, nghệ sĩ tài năng, mang lại niềm tự hào không chỉ cho gia đình mà còn cho đất nước. Nhờ vào những tiến bộ của xã hội, đặc biệt là các phong trào đấu tranh vì quyền bình đẳng giới, người phụ nữ ngày nay đã có thể chủ động trong cuộc sống, tự do quyết định tương lai và mưu cầu hạnh phúc cá nhân.

Tuy vậy, sự giải phóng về hình thức không đồng nghĩa với việc số phận người phụ nữ hiện đại đã hoàn toàn thoát khỏi bất công hay áp lực xã hội. Dù được pháp luật bảo vệ, nhiều người phụ nữ vẫn phải đối mặt với định kiến giới, bạo lực gia đình, phân biệt đối xử trong công việc hay áp lực kép từ việc vừa giữ vai trò trụ cột kinh tế, vừa làm “người giữ lửa” trong gia đình. Nhiều phụ nữ vẫn đang sống trong sự mâu thuẫn giữa truyền thống và hiện đại, giữa khát vọng cá nhân và nghĩa vụ xã hội. Điều này đặt ra câu hỏi lớn cho cộng đồng: làm thế nào để bình đẳng giới không chỉ là lý tưởng, mà trở thành hiện thực trong từng nếp sống?

Từ sự tương đồng và khác biệt đó, ta có thể thấy: dù thời gian có trôi qua, dù xã hội có đổi thay, người phụ nữ vẫn luôn giữ vị trí đặc biệt trong sự phát triển bền vững của nhân loại. Việc thấu hiểu và cảm thông với số phận người phụ nữ trong lịch sử là cơ sở để ta trân trọng những gì họ có ngày nay, và hành động để xây dựng một xã hội nhân văn, công bằng, nơi mà mọi người – bất kể giới tính – đều được sống, yêu thương và phát triển theo cách trọn vẹn nhất.

Câu 1. Trả lời: Bài thơ được viết theo thể thơ tự do.

Câu 2. Trả lời: Hình ảnh tượng trưng xuyên suốt bài thơ là hạt mưa – biểu tượng của ký ức, tình cảm, vẻ đẹp dịu dàng, nữ tính gắn với vùng đất Thuận Thành và những hình ảnh văn hóa – lịch sử của nơi đây.

Câu 3.Trả lời:

Hình ảnh thơ “Vai trần Ỷ Lan” để lại ấn tượng sâu sắc trong em. Hình ảnh gợi vẻ đẹp nữ tính, uyển chuyển nhưng cũng rất mạnh mẽ, thể hiện tinh thần của người phụ nữ Việt Nam xưa – vừa dịu dàng, vừa tài giỏi, có khả năng gánh vác việc lớn. Qua đó, tác giả đã làm sống lại hình ảnh bà Ỷ Lan – người phụ nữ tài hoa của lịch sử dân tộc – trong một không gian mưa đầy hoài niệm.

Câu 4

Trả lời: bài thơ có cấu tư tự do, phóng túng nhưng giàu tính liên kết. Các hình ảnh, câu thơ đươc sâu chuỗi bằng mạch cảm súc hoài niệm và sự gợi nhớ về vùng đất thuận thành trong mưa từ những hình ảnh thiên nhiên đến các biểu tượng văn hóa lịch sử (như Ỷ Lan, Luy Lâu, Chùa Dâu...) bài thơ dần mở rộng không gian, không gian và chiều sâu cảm xúc

Câu 5

Trả lời: Bài thơ khai thác đề tài quê hương - lịch sử - văn hóa, cụ thể là vùng đất Thuận Thành. Chủ đề bài thơ là nỗi nhớ và niềm tự hào về vẻ đẹp văn hóa, con người, lịch sử của Thuận Thành, được thể hiện qua hình ảnh mưa giàu chất thơ và gợi cảm.

Trong dòng chảy không ngừng của lịch sử, thế hệ trẻ luôn là lực lượng tiên phong, là những người mang sứ mệnh viết tiếp tương lai của dân tộc. Họ là biểu tượng của sức trẻ, trí tuệ và khát vọng vươn lên không ngừng nghỉ. Giữa thời đại 4.0 – thời đại của khoa học công nghệ, toàn cầu hóa và những biến chuyển phức tạp của xã hội – việc xác định một lí tưởng sống đúng đắn càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Bởi lẽ, lí tưởng sống không chỉ là đích đến của mỗi cá nhân mà còn là nền tảng để xây dựng một xã hội phát triển bền vững, văn minh.

Lí tưởng sống có thể hiểu là những mục tiêu, khát vọng cao đẹp mà con người nỗ lực hướng đến trong suốt cuộc đời. Đó không đơn thuần là ước mơ cá nhân mà còn gắn liền với trách nhiệm xã hội, với những giá trị nhân văn sâu sắc. Đối với thế hệ trẻ hôm nay, lí tưởng sống đúng đắn là sống có trách nhiệm, có khát vọng vươn lên, sẵn sàng cống hiến vì lợi ích chung của cộng đồng và đất nước. Một người trẻ có lí tưởng sẽ không sống vô định, không buông thả bản thân, mà luôn phấn đấu không ngừng để hoàn thiện chính mình, đóng góp cho xã hội.

Hiện nay, xã hội đang bước vào thời đại mới với tốc độ phát triển vượt bậc về khoa học, công nghệ, thông tin. Những thành tựu của toàn cầu hóa mở ra vô vàn cơ hội cho người trẻ tiếp cận tri thức, kết nối với thế giới, khẳng định bản thân. Trong bối cảnh đó, không ít bạn trẻ đã xác lập cho mình những lí tưởng sống đẹp đẽ: học tập chăm chỉ, khởi nghiệp sáng tạo, tham gia hoạt động tình nguyện, bảo vệ môi trường, đấu tranh vì công lý và nhân quyền… Họ chính là những tấm gương sáng về lòng yêu nước, ý chí vượt khó, tinh thần sáng tạo không ngừng nghỉ. Những cái tên như Nguyễn Hà Đông (Flappy Bird), Nguyễn Thúc Thùy Tiên, Nguyễn Hải An (người hiến giác mạc khi mới 7 tuổi)… là minh chứng sống động cho những người trẻ sống có lí tưởng và truyền cảm hứng cho cộng đồng.

Tuy nhiên, cũng không thể phủ nhận rằng, trong cuộc sống hôm nay, một bộ phận giới trẻ đang rơi vào tình trạng mất phương hướng. Họ sống thiếu mục tiêu, đắm chìm trong thế giới ảo, chạy theo những giá trị vật chất tầm thường, sống hưởng thụ và ngại va chạm với thực tế. Không ít người dễ dàng bỏ cuộc trước khó khăn, mất niềm tin vào bản thân và xã hội. Điều này phần nào phản ánh những lỗ hổng trong giáo dục gia đình, nhà trường và sự thiếu quan tâm đúng mức từ xã hội đối với quá trình định hướng lí tưởng sống cho thanh niên. Nếu không được định hướng kịp thời, những người trẻ ấy có thể đánh mất cả tuổi trẻ – giai đoạn đẹp nhất để ước mơ, để cống hiến.

Để thế hệ trẻ xác lập được lí tưởng sống đúng đắn, trước hết, mỗi người cần nhận thức rõ giá trị và vai trò của bản thân đối với xã hội. Họ cần chủ động trau dồi tri thức, đạo đức, kỹ năng sống, rèn luyện bản lĩnh, tinh thần tự lập và dũng cảm đương đầu với thử thách. Đồng thời, nhà trường cần đổi mới phương pháp giáo dục, không chỉ truyền thụ kiến thức mà còn phải khơi gợi cảm hứng sống đẹp, sống có ích cho học sinh. Gia đình cũng cần là nơi nuôi dưỡng nhân cách, là điểm tựa tinh thần cho người trẻ. Ngoài ra, xã hội và các tổ chức thanh niên nên tạo ra nhiều sân chơi, môi trường hoạt động để thanh niên được cống hiến, được phát huy năng lực và khẳng định bản thân.

Tóm lại, trong một thế giới đầy biến động và cạnh tranh, lí tưởng sống chính là kim chỉ nam dẫn dắt thanh niên trên hành trình phát triển. Một thế hệ trẻ sống có lí tưởng là nền tảng vững chắc cho một quốc gia hùng cường, văn minh. Vì vậy, mỗi người trẻ hãy không ngừng nuôi dưỡng khát vọng, rèn luyện bản thân và sống có trách nhiệm – để tuổi trẻ trở thành quãng thời gian đáng sống nhất, để tương lai của đất nước được xây dựng trên những đôi vai vững chãi và trái tim đầy nhiệt huyết.

Trong dòng chảy không ngừng của lịch sử, thế hệ trẻ luôn là lực lượng tiên phong, là những người mang sứ mệnh viết tiếp tương lai của dân tộc. Họ là biểu tượng của sức trẻ, trí tuệ và khát vọng vươn lên không ngừng nghỉ. Giữa thời đại 4.0 – thời đại của khoa học công nghệ, toàn cầu hóa và những biến chuyển phức tạp của xã hội – việc xác định một lí tưởng sống đúng đắn càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Bởi lẽ, lí tưởng sống không chỉ là đích đến của mỗi cá nhân mà còn là nền tảng để xây dựng một xã hội phát triển bền vững, văn minh.

Lí tưởng sống có thể hiểu là những mục tiêu, khát vọng cao đẹp mà con người nỗ lực hướng đến trong suốt cuộc đời. Đó không đơn thuần là ước mơ cá nhân mà còn gắn liền với trách nhiệm xã hội, với những giá trị nhân văn sâu sắc. Đối với thế hệ trẻ hôm nay, lí tưởng sống đúng đắn là sống có trách nhiệm, có khát vọng vươn lên, sẵn sàng cống hiến vì lợi ích chung của cộng đồng và đất nước. Một người trẻ có lí tưởng sẽ không sống vô định, không buông thả bản thân, mà luôn phấn đấu không ngừng để hoàn thiện chính mình, đóng góp cho xã hội.

Hiện nay, xã hội đang bước vào thời đại mới với tốc độ phát triển vượt bậc về khoa học, công nghệ, thông tin. Những thành tựu của toàn cầu hóa mở ra vô vàn cơ hội cho người trẻ tiếp cận tri thức, kết nối với thế giới, khẳng định bản thân. Trong bối cảnh đó, không ít bạn trẻ đã xác lập cho mình những lí tưởng sống đẹp đẽ: học tập chăm chỉ, khởi nghiệp sáng tạo, tham gia hoạt động tình nguyện, bảo vệ môi trường, đấu tranh vì công lý và nhân quyền… Họ chính là những tấm gương sáng về lòng yêu nước, ý chí vượt khó, tinh thần sáng tạo không ngừng nghỉ. Những cái tên như Nguyễn Hà Đông (Flappy Bird), Nguyễn Thúc Thùy Tiên, Nguyễn Hải An (người hiến giác mạc khi mới 7 tuổi)… là minh chứng sống động cho những người trẻ sống có lí tưởng và truyền cảm hứng cho cộng đồng.

Tuy nhiên, cũng không thể phủ nhận rằng, trong cuộc sống hôm nay, một bộ phận giới trẻ đang rơi vào tình trạng mất phương hướng. Họ sống thiếu mục tiêu, đắm chìm trong thế giới ảo, chạy theo những giá trị vật chất tầm thường, sống hưởng thụ và ngại va chạm với thực tế. Không ít người dễ dàng bỏ cuộc trước khó khăn, mất niềm tin vào bản thân và xã hội. Điều này phần nào phản ánh những lỗ hổng trong giáo dục gia đình, nhà trường và sự thiếu quan tâm đúng mức từ xã hội đối với quá trình định hướng lí tưởng sống cho thanh niên. Nếu không được định hướng kịp thời, những người trẻ ấy có thể đánh mất cả tuổi trẻ – giai đoạn đẹp nhất để ước mơ, để cống hiến.

Để thế hệ trẻ xác lập được lí tưởng sống đúng đắn, trước hết, mỗi người cần nhận thức rõ giá trị và vai trò của bản thân đối với xã hội. Họ cần chủ động trau dồi tri thức, đạo đức, kỹ năng sống, rèn luyện bản lĩnh, tinh thần tự lập và dũng cảm đương đầu với thử thách. Đồng thời, nhà trường cần đổi mới phương pháp giáo dục, không chỉ truyền thụ kiến thức mà còn phải khơi gợi cảm hứng sống đẹp, sống có ích cho học sinh. Gia đình cũng cần là nơi nuôi dưỡng nhân cách, là điểm tựa tinh thần cho người trẻ. Ngoài ra, xã hội và các tổ chức thanh niên nên tạo ra nhiều sân chơi, môi trường hoạt động để thanh niên được cống hiến, được phát huy năng lực và khẳng định bản thân.

Tóm lại, trong một thế giới đầy biến động và cạnh tranh, lí tưởng sống chính là kim chỉ nam dẫn dắt thanh niên trên hành trình phát triển. Một thế hệ trẻ sống có lí tưởng là nền tảng vững chắc cho một quốc gia hùng cường, văn minh. Vì vậy, mỗi người trẻ hãy không ngừng nuôi dưỡng khát vọng, rèn luyện bản thân và sống có trách nhiệm – để tuổi trẻ trở thành quãng thời gian đáng sống nhất, để tương lai của đất nước được xây dựng trên những đôi vai vững chãi và trái tim đầy nhiệt huyết.

Trong đoạn trích “Trai anh hùng, gái thuyền quyên”, Nguyễn Du đã khắc họa hình tượng Từ Hải như một con người lý tưởng, mang phẩm chất anh hùng và khí phách phi thường. Ngay từ lần xuất hiện, Từ Hải đã gây ấn tượng mạnh mẽ qua ngoại hình “vai năm tấc rộng, thân mười thước cao”, biểu tượng cho tầm vóc siêu phàm, vượt khỏi thế giới người thường. Không chỉ có tài võ nghệ và mưu lược (“côn quyền hơn sức, lược thao gồm tài”), Từ Hải còn hiện lên là người trọng nghĩa, trọng tình khi trân trọng và thấu hiểu Thúy Kiều – người con gái tài sắc nhưng chịu nhiều bất hạnh. Ông không đến với nàng như một cuộc chơi trăng gió mà bằng sự đồng cảm, tri âm, tri kỷ. Bút pháp lý tưởng hóa kết hợp với chất sử thi và lãng mạn đã làm nổi bật hình tượng Từ Hải như biểu tượng của khát vọng công lý, tự do và nhân đạo. Qua nhân vật này, Nguyễn Du không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của người anh hùng mà còn thể hiện ước mơ về một thế giới nơi con người lương thiện được trân trọng và bảo vệ.

Trong đoạn trích “Trai anh hùng, gái thuyền quyên”, Nguyễn Du đã khắc họa hình tượng Từ Hải như một con người lý tưởng, mang phẩm chất anh hùng và khí phách phi thường. Ngay từ lần xuất hiện, Từ Hải đã gây ấn tượng mạnh mẽ qua ngoại hình “vai năm tấc rộng, thân mười thước cao”, biểu tượng cho tầm vóc siêu phàm, vượt khỏi thế giới người thường. Không chỉ có tài võ nghệ và mưu lược (“côn quyền hơn sức, lược thao gồm tài”), Từ Hải còn hiện lên là người trọng nghĩa, trọng tình khi trân trọng và thấu hiểu Thúy Kiều – người con gái tài sắc nhưng chịu nhiều bất hạnh. Ông không đến với nàng như một cuộc chơi trăng gió mà bằng sự đồng cảm, tri âm, tri kỷ. Bút pháp lý tưởng hóa kết hợp với chất sử thi và lãng mạn đã làm nổi bật hình tượng Từ Hải như biểu tượng của khát vọng công lý, tự do và nhân đạo. Qua nhân vật này, Nguyễn Du không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của người anh hùng mà còn thể hiện ước mơ về một thế giới nơi con người lương thiện được trân trọng và bảo vệ.

Sự sáng tạo của Nguyễn Du không chỉ ở việc thêm thắt chi tiết mà còn nằm ở chiều sâu nhân văn và tư tưởng lý tưởng hóa con người. Ông đã nâng tầm Từ Hải từ một hảo hán đời thường thành một hình tượng sử thi – một “người trời” mang khát vọng và lý tưởng cao cả, tạo dấu ấn riêng biệt và làm nên giá trị vượt thời gian của Truyện Kiều.

1. Bút pháp khắc họa nhân vật Từ Hải:

Nguyễn Du đã sử dụng bút pháp lý tưởng hóa và lãng mạn để xây dựng hình tượng nhân vật Từ Hải.

2. Phân tích tác dụng của bút pháp lý tưởng hóa và lãng mạn:

• Lý tưởng hóa Từ Hải thành hình tượng anh hùng toàn diện:
  
• • Ngoại hình phi thường: “râu hùm, hàm én, mày ngài”, “thân mười thước cao”.
  • Tài năng xuất chúng: “côn quyền hơn sức, lược thao gồm tài”, “đội trời đạp đất”.
  • Tâm hồn cao đẹp, đầy nghĩa tình: “tri kỷ trước sau mấy người”, “muôn chung nghìn tứ cũng là có nhau”.
    → Qua đó, Từ Hải không chỉ là một con người thực, mà còn là biểu tượng của khí phách nam nhi, chính nghĩa, công lý và lý tưởng tự do.
• Tô đậm khát vọng công lý, tự do và hạnh phúc của con người:
  
• • Nguyễn Du thông qua Từ Hải đã gửi gắm ước mơ thoát khỏi trói buộc của xã hội phong kiến, khát khao về một người anh hùng có thể cứu vớt và bảo vệ những con người bị áp bức như Thúy Kiều.
• Làm nổi bật mối tình đẹp, bình đẳng giữa Từ Hải và Thúy Kiều:
  
• • Không phải là kẻ mua người bán như những người đàn ông trước đó, Từ Hải đến với Kiều bằng tình cảm “tâm phúc tương cờ”, trân trọng và thấu hiểu nàng.
    → Điều này tạo nên sự đối lập đầy nhân văn với xã hội đương thời.

Nguyễn Du đã sử dụng nhiều hình ảnh, từ ngữ đặc sắc để khắc họa vẻ đẹp ngoại hình, tài năng và phẩm chất của Từ Hải:

• Về ngoại hình:
  
• • “Râu hùm, hàm én, mày ngài”
  • “Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao”
    → Tô đậm hình ảnh oai phong, cường tráng, mang dáng dấp của bậc anh hùng.
• Về tài năng, chí khí:
  
• • “Côn quyền hơn sức, lược thao gồm tài”
  • “Đội trời đạp đất ở đời”
  • “Giang hồ quen thú vẫy vùng”
  • “Gươm đàn nửa gánh, non sông một chèo”
    → Thể hiện tài võ nghệ, mưu lược, khí phách ngang tàng, tung hoành khắp bốn phương.
• Về phẩm chất, tâm hồn:
  
• • “Tâm phúc tương cờ”, “Tri kỷ trước sau mấy người”
  • “Một lời đã biết đến ta, muôn chung nghìn tứ cũng là có nhau”
    → Từ Hải là người trọng tình nghĩa, biết trân trọng và thấu hiểu tâm hồn của Thúy Kiều.

=> Qua đó, Từ Hải hiện lên như một hình tượng lý tưởng – một giấc mộng anh hùng và công lý giữa xã hội phong kiến đầy bất công, là niềm tin và khát vọng của Nguyễn Du về con người tài năng, chính nghĩa và đầy nhân văn.

1. Gươm đàn nửa gánh, non sông một chèo:
   Gợi tích từ Hoàng Sào (lãnh tụ khởi nghĩa đời Đường) – chỉ người có tài tung hoành ngang dọc, không màng vật chất.
2. Mắt xanh:
   Gợi từ điển cố về Nguyên Tịch (thời Tấn), người quý ai thì nhìn bằng mắt xanh, khinh ai thì nhìn bằng mắt trắng – ở đây dùng để hỏi về sự lựa chọn, đánh giá con người.
3. Tấn Dương được thấy mây rồng có phen:
   Gợi đến Đường Cao Tổ khởi nghĩa ở Tấn Dương, sau thành đế nghiệp – dùng để thể hiện sự kỳ vọng lớn lao của Kiều vào Từ Hải.
4. Trần ai:
   Nghĩa đen là bụi trần, dùng để chỉ cuộc đời trôi nổi, nơi trần thế nhiều gian truân – ám chỉ Từ Hải khi chưa lập nghiệp.
5. Sánh phượng, cưỡi rồng:
   Điển tích xưa mô tả mối lương duyên đẹp của các bậc tài danh – ở đây ám chỉ cuộc hôn nhân đẹp giữa Kiều và Từ Hải.